ریشه مشکلات بندرماهشهر، بندرهندیجان، امیدیه، بندرامام‌خمینی، مناطق شهری و روستایی همجوار

طی چهار نوشته جداگانه که این نوشته مقدمه آنها خواهد بود، به بررسی این مسائل و نکات و شرایط آن می‌پردازم و امید دارم در سال پیش رو این نوشته‌ها که به لحاظ مسائل مختلف اقتصادی، معیشتی، اجتماعی و سیاسی یکی از مهمترین دوران‌های کشور به نظر اکثر گروه‌های آگاه جامعه می‌باشد، موجب روشن شدن مردم شهرهای مورد اشاره  و آگاهی ایشان در انتخاب‌هایشان در قبال مسائل مختلف شود.

به صورت کلی می‌توان در حوزه ظرفیت‌ها، عومال مدیریتی اثرگذار و تقسیم بندی مسائل به شکل زیر مطالب را دسته بندی کرد.

یک. ظرفیت‌های منطقه شامل:

-ظرفیت بندری، تجاری و صیادی(بیشتر برای شهرهای بندر ماهشهر، بندر امام‌خمینی و بندر هندیجان)

این ظرفیت سابقه تاریخی چندین صدساله در بندرماهشهر و بندرهندیجان به خصوص در زمینه صیادی و تجارت خُرد دارد، در دوران معاصر با توسعه صنعت در منطقه و ایجاد ظرفیت‌های بندری و تجاری؛ شهر بندرامام خمینی به خصوص در حوزه تجارت و فعالیت بندری که در اختیار دولت بوده، رونق یافته و توسعه پیدا کرده است.

دو. ظرفیت‌های صنعتی

بندرماهشهر، امیدیه و بندر امام خمینی در دو بخش استخراج نفت و پتروشیمی جزء بزرگترین حوزه‌های صنعتی کشور می‌باشند، در این میان امیدیه دارای بیشترین سابقه تاریخی حضور صنعت نفت است. اما با تاسیس نخستین شرکت پتروشیمی در حوزه شهرستان بندر ماهشهر و بندر امام‌خمینی و همچنین تاسیس منطقه ویژه اقتصادی و ایجاد بزرگترین شرکت‌های پتروشیمی ایران در این منطقه عملاً ثقل تمرکز صنعتی در جنوب ایران در کنار منطقه ویژه اقتصادی عسلویه ایجاد شد. در طی دهه گذشته مسئله محدوده و استفاده بخش شهری از ظرفیت منطقه ویژه اقتصادی به خصوص با طرح شهرستان شدن بندر امام خمینی موضوعی مهم در محافل مردمی بوده که نیاز به روشنگری ابعاد مختلف آن می‌باشد.

سه. ظرفیت کشاورزی(شامل همه شهرهای حوزه انتخابیه مورد اشاره)

تاریخی‌ترین ظرفیت منطقه با توجه به قرار داشتن در جلگه خوزستان و قرار گرفتن در مسیر رودخانه‌های پرآب این جلگه، ظرفیت کشاورزی است، در بخش کشاورزی شهرستان‌های امیدیه، هندیجان و ماهشهر و شهرها و مناطق همجوارشان سابقه‌ای طولانی در کشت آبی و دیم داشته و مانند سایر نقاط استان خوزستان از این بهره خدادادی استفاده کرده‌اند.

چهار. ظرفیت انسانی

به دلیل مهاجرت از مناطق همجوار و استان‌های همجوار برای استفاده از فرصت اشتغال و کسب و کار با توجه به ظرفیت‌های این مناطق به خصوص طی صد سال گذشته در بخش صنعت و بندر، ظرفیت انسانی و تخصصی این مناطق مانند همه مناطق مهاجر پذیر دیگر موضوعی بسیار مهم و اثرگذار بوده است که همواره مورد توجه تصمیم‌سازان بوده، اما در طرح ریزی و برنامه‌سازی برای بهره‌گرفتن از این ظرفیت در کنار پتانسیل انسانی بومی مسائل و مناقشه‌هایی مطرح بوده که باعث تضعیف این امکان شده است.

دو.کیفیت مدیریت در بخش دولتی، صنعتی، اجتماعی(شوراهای شهر و روستا و نمایندگی)، مردم نهاد در منطقه

-مدیریت دولتی، صنعتی

این بخش مدیریتی در منطقه از گذشته تا امروز ظرفیتی بزرگ به نام صنعت را در کنار خود داشته و در عین حال معضلی باعنوان ناهماهنگی مدیریت محلی و صنعتی و تجاری را تجربه کرده است. این موضوع باعث شده منافع عمومی مدیریت صنعتی با مدیریت تجاری و شهری در  بخش‌های عمومی تعریف درستی نداشته باشد و به همین دلیل موازنه توسعه شهری و توسعه اجتماعی و فرهنگی درگیر شکافی شود که مردم را به دو دسته شرکتی و غیر شرکتی، دولتی و غیر دولتی تقسیم کرده است.

-مدیریت اجتماعی(شهری و مجلس)

این مدیریت که برساخته رای مردم در مناطق مورد اشاره می‌باشد نیز تحت تاثیر توسعه نامتوازن پتانسیل‌ها و نادیده گرفته شدن انواع ظرفیت‌های ذاتی و تاریخی منطقه معمولاً در بخش شهری و شهرداری‌ها وابسطه کامل به کمک‌های بخش صنعت و تجارت بوده است، به نحوی که استقلال مالی نداشته و در عین حال در برخورد با مطابات مردم نیز نتوانسته است با طراحی و برنامه‌ریزی موازنه توسعه را در این مناطق برقرار نماید. در خصوص امر نمایندگی مجلس نیز به طور کلی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که وسعت حوزه انتخابیه از یک سو و نوع کارآمدی مدیریت‌ها در بخش دولتی، صنعتی و شهری از سوی دیگر، همچنین جریان مطالبه‌گری و رانت‌های موجود باعث شده در حال حاضر موضوع نمایندگی با نوع نگاه‌های محلی و قومیتی و منابع بخشی تعریف شود و مردم به عنوان موکلان نماینده در میان این حجم از طرح مسائل نتوانند تعریف درستی از ظرفیت نماینده به عنوان وکیل مردم در پیگیری امور کلان ملی و محلی داشته باشند. در بخش‌های بعدی به طور مفصل به بررسی انتقادی جایگاه نمایندگی در بخش شورا و مجلس می‌پردازیم.

-مدیریت مدنی و مردم نهاد

بدون تردید مهمترین بخش مدیریت در هرجامعه مدیریت مردمی و مدنی و مردم نهاد است که شامل سازمان‌های اجتماعی و مطالبه‌گر غیر دولتی و رسانه‌ها می‌شود. این مدیریت متاسفانه به دلیل تمرکز سرمایه و قدرت انتصابی در مدیریت‌های دیگر این منطقه و نبود تعریف مناسب و درک جایگاه خود نتوانسته است به عنوان مرکز مطالبه‌گری مردمی به مدیریت مسیر توسعه با توجه به شرایط عمومی مردم بپردازد. مدیریت مدنی و مردم نهاد همواره توسط مدیریت‌های دیگر در این حوزه نادیده گرفته شده و مطالبات آن تا حد مطالبه فلان گروه، فرد یا قومیت تقلیل یافته است. اگر بخواهیم مرکز اصلی تاثیر بر توسعه و عدم توسعه شهرهای مورد اشاره را بشناسیم باید نگاهی به نوع فعالیت این مدیریت و جریانسازی و وابستگی‌های آن داشته باشیم که در مطالب چهارگانه در بخش چهارم به عنوان جمع‌بندی نهایی در مورد آن نوشته و شرایط آن را تحلیل خواهیم کرد.

سه. انواع توسعه در حوزه شهرهای مورد اشاره در این نوشته

-توسعه شهری و روستایی به لحاظ عمرانی، اجتماعی و فرهنگی

شرایط توسعه شهری و روستایی در بندرماهشهر، بندر هندیجان، بندر امام‌خمینی و امیدیه و مناطق شهری و روستایی همجوار ایشان اگرچه در بخش‌های شاهد تحولات در دوره‌های مختلف بوده، اما به طور کلی متناسب پتانسیل موجود منطقه شکل نگرفته، هرچند طی چند سال گذشته در حوزه روستایی و بخش جاده‌ای تغییرات قابل توجه بوده است. در عین حال فرهنگ‌سازی در بحث نگهداری و استفاده از فرصت‌های ایجاد شده نیز اندک و غیر قابل قبول بوده است.

توسعه صنعتی و تجاری متناسب ظرفیت و پتانسیل‌ها

توسعه صنعتی نیز در بخش صنایع پایین دستی که اساساً تعریف ایجاد صنایع بالادستی هستند در منطقه قابل قبول نیست، در جایی که مرکز تولید مواد اولیه برای همه صنایع پایین دستی کشور و کل منطقه و حتی کشورهای همجوار می‌باشد، نبود کارخانه‌های کوچک و بزرگ و عدم تعریف، یاعدم عملیاتی شدم مناطق صنعتی جدید در کل شهرهای حوزه آسیبی جبران ناپذیر به ظرفیت انسانی و محلی منطقه زده است.

توسعه انسانی

بزرگترین آسیب در مناطق مورد اشاره این نوشته با توجه به ظرفیت بی‌نظیر برخورداری از امکانات و پتانسیل‌های صنعتی، تجاری و کشاورزی، آسیب در حوزه توسعه انسانی است، تعداد زیاد جوانان متخصص بیکار در این منطقه، مهاجرت نیروهای متخصص صنعتی، عدم برنامه‌ریزی آموزشی مناسب و متناسب با ظرفیت موجود و در نتیجه سرخوردگی نسل جدید و ناامیدی ایشان موضوعی است که باید آن را در بحث توسعه انسانی بزرگترین مشکل و در عین حال بزرگترین مسئله کل این مناطق دانست.  

جمع بندی

در این مطلب به طور خلاصه ظرفیت‌های منطقه و انواع عوامل مدیریتی اثرگذار بر آن و شرایط مردمی و تاریخی محل اشاره نگارنده قرار گرفت، در مطالب بعدی به صورت عینی‌تر به مشکلات اصلی اشاره کرده و ریشه‌های آن را به منظور شناخت بهتر راه عبور از این مسائل روشن خواهیم کرد. در نظر داشته باشیم آگاهی مردم در خصوص حقوق قانونی خود و شرایط توسعه راه حل اصلی عبور از مشکلات در شرایط فعلی است.